ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΒΟΪΛΑ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ

Βρίσκεται μόλις 1 χλμ. απόσταση από τον Χανδρά, με παρακαμπτήριο χωματόδρομο. Πρόκειται για έρημο μεσαιωνικό χωριό του οποίου την προστασία έχει αναλάβει η Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Μέσα από τα ερείπια με τις καμάρες και τα πλακόστρωτα, τα Φραντζέζικα τόξα και τον αδρό ρυθμό της τοιχοδομίας μέσα στην κατανυκτική σιγή της εγκατάλειψης νομίζεις πως ακούγεται ο αχός του καλπασμού του βυζαντινού άρχοντα, του μεσαιωνικού ιππότη, του Τούρκου σαρικοφόρου.

Το όνομα προέρχεται πιθανότατα από το βυζαντινό Βοιλάς ή Βολιάς, δηλ. ο ευπατρίδης, ο γαιοκτήμονας.

Διάφορα στοιχεία οδηγούν στην υπόθεση πως η Βόιλα ανήκε στην Ενετική ομογένεια των Ζένων, η οποία μετά την τουρκοκρατία εξισλαμίστηκε και μετονομάστηκε και από την οποία πρέπει να προέρχεται ο Τσίν Αλής η Τζεναλής από τους πιο φανατικούς γενίτσαρους. Η παράδοση τον θέλει ιδιοκτήτη του Πύργου της Βόιλας, πού εξωτερικά έχει τούρκικο επίγραμμα με ημερομηνία Εγίρας 1153 πού ισοδυναμεί με το έτος 1742 του Χριστιανικού ημερολογίου.

Δίπλα στην επιγραφή υπάρχουν χαραγμένα πέλεκυς, κυπαρίσσια, και πεντάλφες, χαρακτηριστικά τουρκικά σύμβολα. Από την εποχή της Τουρκοκρατίας επίσης προέρχονται οι δύο βρύσες με τις ανάγλυφες τουρκικές επιγραφές αληθινά στολίδια του χωριού, με άφθονο κρύο νερό, ακόμα και σήμερα. Στην νότια πλευρά του πύργου υπάρχει ερειπωμένη εκκλησία γνωστή σαν εκκλησία του Τζιναλή.

Σημαντικό μνημείο της Βόιλας είναι η διμάρτυρη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου πού φαίνεται πως έγινε τον 15ο αιώνα. Στο δυτικό άκρο του νότιου τοίχου υπάρχει κόγχη αψιδωτή με παράσταση και επιγραφή. Από τις επιγραφές φαίνεται πως πρόκειται για οικογενειακό τάφο των Σαλαμών.
Πιθανότατα οι Σολωμοί της Ζακύνθου, από τους οποίους προέρχεται ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός, να έλκουν την καταγωγή τους από τους Σαλαμούς της Σητείας.