Ο όρος ήθος σημαίνει το σύνολο των ψυχικών χαρακτηριστικών κάθε ανθρώπου.
Ήθη λέγονται οι αντιλήψεις ενός λαού για την ηθική και κοινωνική συμπεριφορά. Είναι οι
γενικές αρχές Δικαίου, οι θεμιτοί τρόποι συμπεριφοράς του κοινωνικού ανθρώπου, που
μεταβάλλονται με τη μεταβολή του χρόνου, που διαφέρουν από τόπο σε τόπο και απη-
χούν την τρέχουσα ηθική μιας κοινωνίας. Δηλαδή τα ήθη ορίζουν αξίες σχέσεις συμπερι-
φορές. Είναι τα αισθήματα, οι νοοτροπίες που χαρακτηρίζουν μια εποχή π.χ. η καταναλω-
τική τάση του σύγχρονου αστού, η προτίμησή του σε πρακτικές λύσεις, όπως είναι τα τυ-
ποποιημένα είδη διατροφής, η αντίληψή του για το γάμο κ.τ.λ.. Όλα αυτά αποτελούν ένα
είδος κανόνων και νόμων, μια μορφή δικαίου, άγραφου, που θα μπορούσαμε να το ονο-
μάσουμε εθιμικό. Τα ήθη και τα έθιμα μας, είναι το μόνο που θα μείνει πάντοτε αναλλοίω-
το στη μνήμη μας. Από τον παππού στον εγγονό μερικά από αυτά συνεχίζονται μέχρι και
σήμερα. Αυτά που χάθηκαν στο χρόνο, θα μένουν πάντοτε στην σκέψη μας, σαν μια γλυ-
κιά ανάμνηση από τα παλιά. Ας δούμε κάποια απο ήθη και έθιμα που ίσως έχετε συνα-
ντήσει σήμερα.
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ
Όταν συναντούσε ο παλιός Κρητικός κάποιον, συνήθως τον χαιρετούσε με το ώρα καλή
κι εκείνος του απαντούσε με το καλώς την αφεντιά σας.΄ Αλλος χαιρετισμός ήταν το
πολλά τα έτη σας και η απάντηση πολλά και τα δικά σας..
ΒΛΑΣΤΗΜΙΕΣ
Συνηθισμένες βλαστήμιες των παλιών ήταν:Διάλε τ' αποθαμένα σου, Διάλε την ψυχή σου
Διάλε τσ' απομονάρους σου ( απομεινάρια, απογόνους)
ΤΟ ΠΟΔΑΡΙΚΟ
Πολλοί άνθρωποι είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί ακόμα κ αι σήμερα ποιος θα κάνει ποδα-
ρικό στο σπίτι τους, δηλαδή ποιος θα μπει πρώτος στο σπίτι τους τον καινούριο χρόνο.
Έτσι, από την παραμονή λένε σε κάποιο δικό τους άνθρωπο, που τον θεωρούν καλό-
τυχο και γουρλή, να έρθει την Πρωτοχρονιά να τους κάνει ποδαρικό. Πολλές φορές
προτιμούν ένα μικρό παιδί για να κάνει ποδαρικό, γιατί τα παιδιά είναι αθώα και στην
καρδιά τους δεν υπάρχει η ζήλια κι η κακία.
Η ΚΑΛΗ ΧΕΡΑ
Συνηθίζεται να δίνεται ένα χρηματικό ποσό σαν δώρο σε παιδιά που θα επισκεφτούν κά-
ποιο σπίτι την Πρωτοχρονιά. Συνήθως πρόκειται για τα εγγόνια ή τα ανίψια. Μερικές δε-
καετίες παλιότερα, η «καλή χέρα» ήταν το μόνο δώρο που έπαιρναν τα παιδιά την Πρω-
τοχρονιά και σε πολλές περιπτώσεις ήταν απλά ένα κέρασμα μια κι ούτε χρήματα υπή-
ρχαν πολλά, αλλά ούτε μαγαζιά με παιγνίδια.
ΕΞΟΡΚΙΣΜΟΣ για το φταρμό ή βασκανία
Ο Μ. Χουρμούζης Βυζάντιος που επισκέφτηκε την Κρήτη στα 1832 αναφέρει στο βιβλίο
του «Κρητικά» που εκδόθηκε στα 1842 τον παρακάτω εξορκισμό ο οποίος με κάποιες
παραλλαγές, λέγεται μέχρι και σήμερα. «Η ξεματιάστρα δένει τρεις κόκκους αλάτι στην
άκρη (γωνία) ενός μαντηλιού και αφού μετρήσει με τον πήχυν της, πλησιάζει στον ασθε-
νή, αγγίζει τον κόμπο με το αλάτι στο μέτωπο κι ύστερα στη γη , τρεις φορές, λέγοντας
«εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος».Κατόπιν λέει: Πού πας
φταρμέ , πού πας κακέ, πού πας κακοποδεμένε, φύγε από τσι 72 φλέβες του (δείνα) και
άμε στα όρη στα βουνά, που πετεινός δεν κράζει και σκύλος δε γαβγίζει,να βρεις θεριό
να πιεις από το αίμα του, να φας από το κρέας του (χασμουριέται). Ελούστη κι η κυρά
μας η Παναγιά , χτενίστηκε και στο θρονίτσης κάθισε και περάσαν οι αγγέλοι κι αρχα-
γγέλοι και φταρμίσασί τηνε (χασμουριέται) και πάει αφέντης ο Χριστός και τση λέει
«ίντα χεις μάνα, ίντα χεις μητέρα», ελούστηκα παιδί μου, χτενίστηκα και στο θρονί μου
εκάτσα και περάσαν οι αγγέλοι κι αρχαγγέλοι και φταρμίσασί με (χασμουριέται). Καλέ
μάνα καλέ μητέρα, δεν ευρέθηκε χριστιανός αγιασμένος, τη μεγάλη Πέφτη λειτρουημέ-
νος να πάρει αλάτσι από την αλυκή ή τρία φύλλα από την ελιά και να πει μια φορά το
Πάτερ ημών, δυο φορές το Πάτερ ημών,( μέχρι τις εννιά). Ο εξορκισμός λέγεται τρεις φο-
ρές κι έπειτα ξαναμετρά με τον πήχυν της το μαντήλι και το βγάζει 6 δάχτυλα κοντύτερο.
ΟΙ ΒΕΓΓΕΡΕΣ
Τα παλιά χρόνια μαζεύονταν οι άνθρωποι τα βράδια του χειμώνα σε σπίτια κατά οικογένειες
ή κατά γειτονιές και κάνοντας δουλειές του χεριού οι γυναίκες, πίνοντας τη ρακή ή το κρα-
σάκι τους οι άντρες με συνηθισμένο μεζέ τα κουκιά στα κάρβουνα ή στο τηγάνι σαν στρα-
γάλια, περνούσαν την ώρα τους ( δεν υπήρχε βλέπετε η τηλεόραση) λέγοντας καθαρογλω-
σσίδια (γλωσσοδέτες), ανιώματα (αινίγματα), παραμιές (παροιμίες), ιστορίες (αληθινές ή φα-
νταστικές) για στοιχειά, νεράιδες, φαντάσματα, του πολέμου ή της κατοχής.Ψυχαγωγούνταν
μα κι ακόνιζαν το μυαλό τους. Μάθαιναν τα παιδιά, μα κι έτρεμαν από το φόβο τους μη
τυχόν και συναντήσουν τις νεράιδες να χορεύουν «στου παπά τ' αλώνι» ή να πλένουν τα
ρούχα τους στο «κακό ρυάκι», όταν τα παίρναν οι γονέοι τους για να τους βοηθήσουν στα
νυχτερινά αγώγια.
ΠΑΛΙΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ
Η λαϊκή παράδοση, που από τις αρχαίες Καλένδες ήθελε την Πρωτοχρονιά σαν μέρα σημα-
διακή για την εξέλιξη της χρονιάς, φόρτισε και τον άγιό της με όλες εκείνες τις ιδιότητες που
ανταποκρίνονταν στους πόθους και τις ανάγκες της. Έτσι ο Άγιος Βασίλης στα Πρωτοχρονι-
άτικα κάλαντα παρουσιάζεται πολύ συχνά σαν ζευγολάτης. Είναι χαρακτηριστικά τα κάλα-
ντα όπου τραγουδούν οι κάτοικοι στα μικρά χωριά της Κρήτης.
Ταχυά-ταχυά 'ν' αρχιμηνιά,ταχυά 'ν' αρχή του χρόνου , ταχυά 'ν' άπου περπάτηξεν ο Κύριος
στον κόσμο. Και βγήκε κι εχαιρέτηξεν όλους τους ζευγολάτες κι ο πρώτος που χαιρέτηξεν
ήταν Aγιος Βασίλης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου